Linux kullanıcılara güçlü, esnek ve özgür bir çalışma ortamı sunar. Ancak özellikle yeni başlayanlar için bazı öğrenme engelleri barındırır. Bu engellerden biri, komut satırı yardım sistemlerinin — özellikle man sayfalarının — büyük ölçüde İngilizce olmasıdır. İngilizce bilgisi sınırlı olan kullanıcılar, çoğu zaman komutların anlamını, kullanım şeklini kavramakta zorlanmaktadır.

Bu sorunu çözmek amacıyla Turkman projesini geliştirdim. Turkman, kullanıcıların Linux komutlarının man sayfalarını Türkçe olarak okuyabilmesini sağlayan açık kaynaklı bir araçtır. Özellikle Pardus kullanıcılarını ve Linux’a yeni başlayanları hedefler; dil engelini ortadan kaldırarak öğrenme sürecini kolaylaştırmayı ve komut satırıyla etkileşimi artırmayı amaçlar.

Man Sayfaları Neden Önemli?

Unix ve Unix benzeri sistemlerde man (manual) sayfaları, sistem komutları ve programların nasıl çalıştığını belgeleyen en temel bilgi kaynaklarıdır. Her komutun kullanımı, parametreleri, örnekleri ve teknik açıklamaları bu sayfalarda yer alır.Man sayfalarına erişmek kolaydır ve internet bağlantısı gerektirmez. Bir komutun man sayfasına erişmek için:

man <komut> # Örneğin: man ls

Bu komutu çalıştırdığınızda, komutun ayrıntılarını içeren bir yardım belgesi karşınıza çıkar. Ancak bu belgelerin tamamı İngilizcedir. Bu durum, özellikle İngilizce bilgisi sınırlı olan kullanıcıların man sayfalarından yeterince faydalanamamasına neden olur.

İşte Turkman, tam da bu noktada devreye girer:
Man sayfalarının zengin içeriğini Türkçe görüntüleyerek, teknik bilgilere erişimi herkes için daha anlaşılır ve erişilebilir hale getirir.

Kurulum ve Kullanım

Gereksinimler

Tüm gereksinimleri indirmek için:

sudo apt install python3 python3-pip curl manpages-tr

Kurulum

Turkman’ı kurmak için aşağıdaki komutu terminale yazın:

curl -L -o turkman_0.8.0_all.deb https://github.com/mmapro12/turkman/releases/latest/download/turkman_0.8.0_all.deb
sudo dpkg -i turkman_*_all.deb
sudo apt install -f
turkman db sync

En güncel indirme betiğine ulaşmak için lütfen GitHub reposunu ziyaret ediniz:
https://github.com/mmapro12/turkman

Kullanım

Bir komutun Türkçe man sayfasını görüntülemek için:

# Herhangi bir komutun Türkçe man sayfasını görüntüle
turkman ls
turkman clear

Sürüm bilgisini kontrol etmek için:

# Sürüm bilgisini kontrol et
turkman version

Yerel veritabanını güncellemek için:

# Çeviri veritabanını güncelle
turkman db sync

Komutlar hakkında daha fazla bilgi için yardım komutunu çağırabilirsiniz:

turkman --help

Güncelleme

Turkman yeni bir güncelleme sürümü yayımlandığında size bildirecektir. Eğer güncelleme mevcutsa bu komut ile kolaylıkla güncelleyebilirsiniz:

turkman update

Kaldırma

Turkman’ı sisteminizden kaldırmak için:

turkman uninstall

Kurulum ve kullanım hakkında daha fazla bilgiye GitHub reposundan ulaşabilirsiniz:
https://github.com/mmapro12/turkman

Turkman nasıl çalışır?

Bir man sayfası çağırdığınızda sistem belirli bir klasör yapısı ve öncelik sırasına göre ilgili dökümana erişir. Bu yapının anlaşılması, Turkman’ın nasıl çalıştığını anlamak için önemlidir.

Man Sistemi Nasıl Çalışır?

Man sayfaları genellikle /usr/share/man/ altında bulunan çeşitli bölümlere (section) ayrılır. Her komut veya fonksiyon, ait olduğu kategoriye göre bu bölümlerde yer alır. Örneğin:

• 1. bölüm: Kullanıcı komutları
• 2. bölüm: Sistem çağrıları
• 3. bölüm: C kütüphane fonksiyonları
• … ve devamı

Man sayfaları genellikle roff adlı bir biçimlendirme diliyle yazılır ve groff ile işlenerek less uygulaması aracılığıyla ekranda gösterilir. Bu yapı, komutların terminalde düzgün ve biçimli bir şekilde görünmesini sağlar. Man sayfaları hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız aşağıdaki web sitesini ziyaret edebilirsiniz:

https://lifeoverlinux.com/linux-sistemlerde-man-sayfasi-nasil-yazilir/

Turkman Bu Sistemi Nasıl Kullanarak Çalışır?

Turkman, kullanıcıdan aldığı komut adıyla Türkçe man sayfalarını sırasıyla üç farklı kaynaktan araştırır:

1.manpages-tr

İlk olarak sistemde manpages-tr adlı çeviri paketinin kurulu olup olmadığını kontrol eder.

• manpages-tr, Türkiye Linux Belgelendirme Projesi (TLBP) tarafından geliştirilmiş bir projedir.
• Yüzlerce komutun Türkçe çevirisini içerir.
• Ancak bu paket yalnızca temel komutları kapsar; harici uygulamaların man sayfaları genellikle bu pakette bulunmaz.
• TLBP hakkında daha fazla bilgi için: https://github.com/TLBP

2.turkmandb Git Deposu

Eğer çeviri manpages-tr içinde yoksa, Turkman ikinci adım olarak kendi GitHub reposundaki özel veri tabanına (turkmandb) bakar.

• Bu veri tabanı, topluluk katkısıyla genişletilebilir yapıdadır.
• Harici araçların Türkçe çevirileri burada bulunur.
• SQL tabanlı bir sistem olduğundan çevrimdışı çalışabilmektedir.
• Turkmandb hakkında daha fazla bilgi için: https://github.com/mmapro12/turkmandb

3.Otomatik Çeviri (AI/API)

Eğer komutun çevirisi hiçbir kaynakta bulunamazsa, Turkman otomatik çeviri sistemine başvurur:

• Yerel bir yapay zeka modeli ya da çevrimiçi API aracılığıyla İngilizce man sayfası Türkçeye çevrilir.
• Bu sistem halen geliştirme ve test aşamasındadır.

Turkman ve gelecek

Turkman’ın hedefi yalnızca man sayfalarıyla sınırlı değil. İlerleyen sürümlerde, çeşitli yazılım ve programlama belgeleri de Turkman’a entegre edilecektir. Böylece Turkman, sadece bir man sayfası çeviri aracı olmaktan çıkıp, Türkçe yazılım dökümantasyonları için merkezi bir bilgi platformuna dönüşmesi hedeflenmektedir. Tabiki topluluk katkıları ve yardımları, bu vizyonun gerçekleştirilmesinde büyük bir rol oynayacaktır.

Turkman GençTek 2025’te

Turkman, ilk kez Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen GençTek 2025 etkinliğinde Ankara’da tanıtıldı. Etkinlik boyunca projem, özellikle Linux ve açık kaynak teknolojilerine ilgi duyan katılımcılardan ilgi gördü. Aynı zamanda etkinlik sayesinde Turkman için faydalı geri bildirimler topladım.