Açık kaynak yazılımına giriş yaptığımız ilk yazımızdan sonra, açık kaynak hareketinin önemli dönüm noktaları, rakamlarla açık kaynak yazılımların yükselişi ve yaygınlaşmasını inceleyeceğiz.

Açık kaynak yazılımların nasıl yaygınlaştığını anlayabilmek için, telif hakkı sahibinin, kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını verdiği bir lisans altında yayınlanan yazılımlara dair önemli gelişmelere göz atalım.

• 1983’de Richard Stallman, GNU Projesini başlatarak, yazılımların serbestçe paylaşılması ve değiştirilmesini savundu ve bu düşüncelerini GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) gibi lisanslarla hukuki bir çerçeveye kavuşturdu.
• 1991’de Linus Torvalds, Linux çekirdeğini geliştirmeye başladığında, açık kaynak yazılım hareketi büyük bir sıçrama yaparak, bugün dünya çapında milyonlarca sunucuda ve cihazda kullanılan bir işletim sistemi çekirdeği haline geldi. Torvalds’ın, yazılımın kaynak kodunu serbestçe paylaşmayı tercih etmesi, dünya çapında birçok geliştirici tarafından katkı sağlanmasını da mümkün kıldı.
• 2005’de, Torvalds tarafından geliştirilen ve açık kaynak yazılımlarının geliştirilmesinde devrim yaratan sürüm kontrol sistemi Git’in popülerliği, yazılım geliştiricileri arasında iş birliği ve kod paylaşımını büyük ölçüde artırdı. GitHub ve GitLab gibi platformlar, açık kaynak yazılımlarının gelişimini hızlandıran önemli araçlar haline geldi.

Son yıllarda ise, açık kaynaklı yazılımlara katkı sağlanmaya hızla devam edildiği görülüyor. 2024 yılında, dünya çapındaki geliştiriciler, lisanslı açık kaynaklı projeler ve OSI tarafından kabul edilen lisanssız genel projeler dahil olmak üzere GitHub genelindeki açık kaynaklı ve genel depolara yaklaşık 1 milyar katkı sundu. Katkı sağlanan projelere bakıldığında, ticari olarak desteklenen ve üretken AI projelerinin en fazla katkı aldığı görülüyor.

GitHub tarafından yapılan “2024 yılı Açık Kaynak Anketi“ne göre, açık kaynakta öncelikli konunun GÜVENLİK olduğu görülüyor. Katılımcıların %82’si güvenliği, tasarıma göre daha önemli bir husus olarak tanımlamış. Ayrıca, yapay zekayı benimseyenlerin sayısı artmakta olup ankete katılanların %73’ü bu araçları kodlama veya dokümantasyon için kullandıklarını bildirmiş.

Açık kaynak hakkında yapılan başka bir çalışmaya bakacak olursak, yazılım tedarik zinciri yönetimi, açık kaynak güvenliği ve bileşen yönetimi alanlarında hizmet veren Amerikan teknoloji şirketi Sonatype’ın “9.Yıllık Yazılım Tedarik Zinciri Durum Raporu“nda yer alan bilgilere göre, açık kaynak yazılımlarına olan talebin halen devam ettiği görülüyor. Raporda yer alan ve aşağıda verilen grafikte yıllık indirme sayıları ile ekosistemlerdeki açık kaynak yazılımlara olan toplam talebin artışı görülmektedir.

Dünyada açık kaynak yazılımlar giderek daha yaygın hale gelmeye devam ederken, ülkemizde de bu konuda önemli gelişmeler oluyor. Türkiye’de hem kamuda hem de özel sektörde açık kaynak yazılımların kullanımı ve geliştirilmesi konusuna ilgi artarken, kamuda başlatılan geçiş süreci ve özel sektörün katkıları, Türkiye’nin yazılım alanında dışa bağımlılığını azaltma ve yerli yazılım ekosistemini güçlendirme hedeflerine doğru ilerlemesinde daha hızlı yol almasını sağlıyor.

2023 yılında, Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi’nin aldığı karar ile Türkiye’nin dijital dönüşüm sürecinde açık kaynak yazılımların kullanımını teşvik etmek, ulusal yazılım ekosistemine katkı sağlamak ve teknolojik bağımsızlığını güçlendirmek amacıyla önemli bir adım atıldı. Kamuda açık kaynak kodlu yazılımların kullanımını yaygınlaştırmak için Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından hazırlanan “Kamuda Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı” konulu 2023/13 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’ 29 Temmuz 2023 tarihinde Resmî Gazete’ de yayımlandı. Bu sayede, yapılacak çalışmalar ile kamuda açık kaynaklı yazılımların yaygınlaştırılması sonucunda, bilişim harcamalarından azaltılması, üretici bağımlılığının düşürülmesi ve siber güvenliğin güçlendirilmesi ile ülkemizin rekabet gücünün artırılması hedefleniyor.

Yazı serimizin sonraki sayısında, açık kaynak yazılımlarda lisans seçimi konusu ve en yaygın olarak kullanılan lisanslar hakkında bilgi sahibi olacağız.

Kaynaklar:

1. https://opensource.org/
2. https://opensource.org/osd
3. https://opensource.org/history
4. https://www.gnu.org/gnu/gnu-history.tr.html?utm
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Linux_kernel?utm
6. https://github.blog/news-insights/octoverse/octoverse-2024/
7. https://www.sonatype.com/state-of-the-software-supply-chain/2023/open-source-supply-and-demand
8. https://pardus.org.tr/kamuda-acik-kaynak-kodlu-yazilim-kullanimi-konulu-cumhurbaskanligi-genelgesi-resmi-gazetede-yayimlandi/